راهنمای کامل سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت

کسانی که قصد سرمایه‌گذاری با پول‌های خود را دارند، همواره به دنبال مطمئن‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها و بیشترین بازدهی هستند. طبق تعریفی که از مفهوم ریسک داشتیم، کم بودن ریسک یک سرمایه‌گذاری همیشه مطلوب نیست. انتظار از سرمایه‌گذاری‌های با ریسک پایین نسبت به آن‌هایی که ریسک بیشتری دارند معمولا کمتر است. ممکن است افراد با توجه به شناختی که از میزان ریسک‌پذیری خود دارند، سرمایه‌گذاری‌های با ریسک بالا انجام نداده و به دنبال مطمئن‌ترین سرمایه‌گذاری با یک سود معقول باشند. همچنین افراد ریسک‌پذیر نیز گاها با توجه به شرایط اقتصادی، ممکن است در بازه‌های زمانی خاصی کمتر به دنبال سرمایه‌گذاری‌های با ریسک بالا بروند.

یکی از ابزارهایی که در بازارهای مالی دنیا به عنوان سرمایه‌گذاری با ریسک پایین شناخته می‌شود، اوراق مشارکت است. در مقاله انواع اوراق بهادار گفته شد که اوراق مشارکت خود یکی از انواع اوراق بهادار مبتنی بر بدهی است. به این معنا که ورقه بهاداری که در اختیار سرمایه‌گذار قرار می‌گیرد نشان‌دهنده بدهکار بودن نهاد منتشرکننده اوراق به سرمایه‌گذار می‌باشد. این بدهی در واقع همان اصل پول و سود آن است. در این مقاله قصد داریم به صورت جامع و کامل به معرفی اوراق مشارکت بپردازیم.

سوالاتی نظیر:

اوراق مشارکت چه مبنایی دارند؟!

آیا خرید و فروش این اوراق در کشورهای دیگر نیز انجام می‌شود؟!

از نظر اسلام سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت اشکالی ندارد؟!

آیا سود تضمین شده به این اوراق تعلق می‌گیرد؟!

تضمین‌کننده سود این اوراق چه فرد یا نهادی است؟!

آیا سرمایه‌‌گذاری در اوراق مشارکت هم ریسک دارد؟!

خرید این اوراق چه مزایا و معایبی دارد!؟

در این مقاله پاسخ داده خواهد شد…

معرفی اوراق مشارکت

اگر بخواهیم انواع اوراق بهادار را براساس درجه ریسک آن‌ها طبقه‌بندی کنیم، از آن‌جا که اوراق مشارکت بازده تضمین شده داشته و تقریبا هیچ گونه ریسکی را متوجه سرمایه‌گذار نمی‌کند، یکی از کم‌ریسک‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها، سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت است.

اوراق مشارکت چیست؟

بر اساس قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت با مجوز بانک مرکزی، برای تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز طرح‌های سودآور تولیدی، ساختمانی و خدماتی، توسط دولت، شرکت‌های دولتی، شهرداری‌ها، شرکت‌های سهامی عام، سهامی خاص و شرکت‌های تعاونی، اوراق مشارکت با قیمت اسمی معین منتشر می‌شود. سرمایه‌گذارانی که قصد مشارکت در اجرای طرح‌های یاد شده را دارند می‌توانند از طریق عرضه عمومی نسبت به خرید این اوراق اقدام کنند. 

به زبان ساده اوراق بهادارای که بیانگر مشارکت دارنده آن در یک طرح اقتصادی باشد، اوراق مشارکت نام دارد. برای مثال فرض کنید یک شرکت پتروشیمی برای راه‌اندازی خط تولید جدید به ۶۰۰ میلیارد تومان سرمایه نیاز داشته باشد. محاسبات و بررسی‌های کارشناسی نیز نشان می‌دهد که در صورت راه‌اندازی این خط تولید سودآوری شرکت افزایش یافته و اصطلاحا این طرح توجیه اقتصادی دارد.

اوراق مشارکت طرح توسعه میدان گازی پارس جنوبی

در این صورت یکی از راه‌هایی که شرکت می‌تواند از طریق آن سرمایه مورد نیاز خود را تأمین کند، انتشار اوراق مشارکت است. با انتشار و عرضه این اوراق و جذب سرمایه مردم عادی و سرمایه‌گذاران، منابع مالی موردنیاز شرکت تأمین شده و سرمایه‌گذاران نیز به نسبت سرمایه خود در منافع حاصل از راه‌اندازی خط تولید جدید شریک خواهند شد.

انواع اوراق مشارکت

اوراق مشارکت غیر بورسی (ساده)

• این اوراق قابلیت معامله در بانک‌های عامل را داشته (بازار پول) و با تایید بانک مرکزی منتشر می‌شوند. در پایان سررسید اوراق، اصل سرمایه و سود حاصل از آن به سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود.

اوراق مشارکت بورسی

بعضی از اوراق مشارکت قابلیت معامله در بورس و فرابورس را دارند. این اوراق خود به چند دسته تقسیم می‌شوند:

• به کسر:  این نوع اوراق مشارکت با قیمتی کمتر از قیمت اسمی آن خریداری می‌شوند. لذا سود سرمایه‌گذار برابر با مابه‌التفاوت قیمت خریداری شده با قیمت اسمی اوراق در سررسید آن خواهد بود. خرید اوراق مشارکت به کسر نوعی سرمایه‌گذاری کوتاه مدت به شمار می‌روند.
• مرکب:  این اوراق که خود دو دسته هستند توسط شرکت‌های سهامی عام منتشر می‌شوند:

1. قابل تعویض با سهام: این اوراق پس از سر رسید نهایی قابلیت تعویض با سهام سایر شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را دارند.
2. قابل تبدیل به سهام: در سررسید یا زمان افزایش سرمایه، این نوع اوراق به سهام شرکت‌ منتشرکننده اوراق مشارکت تبدیل می‌گردند. این اوراق می‌توانند درصورت وضعیت خوب اقتصادی شرکت و سوددهی مناسب آن نسبت به زمان انتشار اولیه اوراق، با تبدیل به سهام سود مناسبی را برای سرمایه‌گذار به همراه داشته باشند.

آیا به اوراق مشارکت سود تضمین شده تعلق می‌گیرد؟!

مهم ترین جذابیت اوراق مشارکت در مقایسه با سایر انواع اوراق بهادار مثل سهام، پرداخت سود تضمین شده است. در واقع دارندگان اوراق مشارکت نسبت به پرداخت سود مشخص و تضمین‌شده که به آن سود على‌الحساب نیز می‌گویند اطمینان دارند.

چه کسی پرداخت سود را تضمین می کند؟

بدیهی است که شرکت منتشرکننده اوراق مشارکت طبق قوانین خودش نمی‌تواند پرداخت سود را هم تضمین کند. لذا سود اغلب اوراق مشارکتی که در کشور منتشر می‌شود توسط بانک‌ها و مؤسسات مالی معتبر و یا دولت تضمین می‌شود، پس سرمایه‌گذار اطمینان دارد که در سررسیدهای مشخص، سود تعهدشده را دریافت خواهد کرد.

نحوه دریافت سود اوراق مشارکت به چه صورت است؟!

برای دریافت سود اوراق مشارکت در سررسیدهای مشخص شده (مثلا یک ماهه یا سه ماهه) دارنده اوراق می‌بایست به بانک مراجعه کرده و پس از تحویل دادن برگه‌هایی که همراه اوراق در اختیار او قرار گرفته است (کوپن‌ها)، سود خود را دریافت کند. بانک‌ها معمولا این امکان را برای خریداران اوراق مشارکت فراهم می‌کنند که بتوانند اوراق خریداری شده را در بانک به امانت بگذارند. این کار امنیت سرمایه‌گذاری شما را افزایش می‌دهد و باعث می‌شود که از مواردی مثل سرقت، آتش‌سوزی و… در امان باشد.

•  اگر سرمایه‌گذار اوراق مشارکت را خودش نگهداری می‌کند، هنگام مراجعه به بانک باید اصل اوراق مشارکت را هم به همراه داشته باشند تا مالکیت وی توسط بانک احراز شود.
• اما اگر سرمایه‌گذار اوراق را نزد بانک به امانت گذاشته باشد، بانک با دریافت یک کارمزد جزئی، سود اوراق را در سررسیدهای تعیین شده به صورت منظم به حساب او واریز خواهد نمود.
• در اوراق مشارکت بورسی نیز سود اوراق در سررسیدهای مشخص و به صورت منظم به حساب سرمایه‌گذار واریز می‌شود.

آیا سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت مشول مالیات می‌شود؟!

یکی دیگر از جذابیت‌های اوراق مشارکت برای سرمایه‌گذاران، معاف از مالیات بودن آن است. طبق مصوبات مجلس شورای اسلامی از سال ۹۴ به بعد سود حاصل از سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت مشمول مالیات نمی‌شود تا سرمایه‌گذاری در این اوراق از جذابیت کافی برخوردار باشد.

کامزد خرید و فروش اوراق مشارکت

همان‌طور که گفته شد اوراق مشارکت معاف از مالیات است. با خرید و فروش اوراق مشارکت تنها درصد ناچیزی به عنوان کارمزد معاملات از حساب سرمایه ‌گذار کسر می‌گردد. کارمزد معاملات اوراق مشارکت به شرح زیر است:

کارمزد خرید: ۰/۰۰۰۷۲۶ مبلغ سرمایه‌گذاری
کارمزد فروش: ۰/۰۰۰۷۷۴ مبلغ سرمایه‌گذاری

مثلا اگر فردی اقدام به خرید اوراق مشارکت به اندازه ۱۰ میلیون تومان کند، می‌بایست حدود ۷۲۰۰ تومان هنگام خرید و حدود ۷۷۰۰ تومان در زمان فروش اوراق، کارمزد پرداخت نماید.

آیا اوراق مشارکت، اسلامی است؟

با توجه به اینکه سود اوراق مشارکت تضمین شده است، همواره این سوال در ذهن عموم مردم وجود دارد که آیا سرمایه‌گذاری در این اوراق اشکال شرعی ندارد؟ بین اوراق مشارکت که در ایران و تعدادی از کشورهای اسلامی منتشر می‌شود با اوراق قرضه که در سایر کشورها منتشر می‌شود چه تقاوتی وجود دارد؟! آیا سود تضمین شده به معنای ربا نبوده و حرام نیست؟! پاسخ این سوال را از دو جهت می‌توان توضیح داد.

اول این که با خرید اوراق مشارکت سرمایه‌گذار در پروژه معینی مثل احداث نیروگاه، کارخانه، سد، جاده و … مشارکت می‌کند و در سود آن پروژه سهیم است. پس پشتوانه اوراق مشارکت یک دارایی مشخص فیزیکی است، در حالی که در اوراق قرضه منتشرکننده اوراق مبلغی را از سرمایه‌گذار قرض می‌کند و تعهد می‌دهد که اصل پول و سود آن را پس از مدتی به او برگرداند. اما اینکه این پول با چه هدفی و برای چه کاری استفاده می‌شود برای سرمایه‌گذار مشخص نخواهد بود(حتی ممکن است سرمایه جمع آوری شده صرف کارهایی شود که از نظر اسلام جایز نیست) در واقع نوع پرداخت سود در اوراق قرضه بر اساس تعالیم اسلام ربا بوده و کاملا غیر شرعی است. اما سرمایه‌گذار با خرید اوراق مشارکت در ایجاد و توسعه یک دارایی معین مشارکت کرده و باعث آبادانی کشور می‌شود، که این امر نه تنها اشکال شرعی ندارد بلکه پسندیده نیز هست.

احتمالا سوال می‌کنید که از کجا معلوم که این پروژه حتما سودآور باشد؟! به عنوان نکته دوم باید اشاره کنیم که قبل از انتشار اوراق مشارکت، ابتدا باید طرح توجیه اقتصادی پروژه ای که قرار است اوراق مذکور برای تأمین مالی آن منتشر شود، تهیه گردد. پس از تایید این طرح توسط نهادهایی مثل بانک مرکزی و سازمان بورس و مشخص شدن ضامن طرح، شرکت اجازه انتشار اوراق مشارکت را خواهد داشت. لذا پروژه‌ای که مبنای انتشار اوراق مشارکت است از تمامی جهات بررسی شده و ضامن اوراق نیز با اطلاع از این بررسی‌های کارشناسی، سود آن را ضمانت می‌کند.

چند نکته:

• قیمت اسمی هر ورقه مشارکت ۱۰۰ هزار تومان است.
• حداقل مبلغ مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت یک میلیون تومان معادل ده ورقه می‌باشد.
• تعداد اوراق مشارکت خریداری شده نشان‌دهنده میزان مشارکت خریدار و منافع حاصل از آن است.
• اوراق مشارکت می‌تواند با نام و یا بی‌نام منتشر شود.
• از آن جا که بین ریسک و بازده رابطه مستقیمی وجود دارد (برای مطالعه بیشتر این جا را کلیک کنید) و با توجه به این که اوراق مشارکت بازده تضمین شده داشته و ریسک خاصی برای سرمایه‌گذار ندارند، لذا بازده مورد انتظار آن‌ها نسبت به سایر اوراق بهادار نیز کمتر است.
• در حال حاضر، به جز شرکت‌های فعال در بخش خصوصی، دولت و شهرداری‌ها هم برای تأمین منابع مالی مورد نیاز پروژه های عمرانی، زیربنایی و …، اقدام به انتشار اوراق مشارکت می‌نمایند. ساخت خطوط جاده‌ای و ریلی، تونل‌ها، نیروگاه‌ها، مجتمع‌های اداری و مسکونی و …، نمونه هایی این پروژه‌ها است که تبلیغات آن‌ها را حتما دیده‌اید.

اوراق مشارکت چهار ساله طرح فاضلاب شهر تهران

• سود تضمین شده اوراق مشارکت به صورت على‌الحساب مشخص شده و در پایان سررسید آن پرداخت می‌شود. همچنین ناشر اوراق مشارکت موظف است پس از پایان پروژه، سود قطعی آن را محاسبه نموده و در صورتی که سود قطعی پروژه بیشتر از سود على‌الحساب مشخص شده باشد، مابه‌التفاوت را به سرمایه‌گذاران پرداخت نماید. اما اگر سود نهایی از سود على‌الحساب کمتر باشد، جبران آن بر عهده ضامن اوراق بوده و خریداران اوراق، سود علی‌الحساب را به صورت کامل دریافت خواهند کرد.
• صادرکننده اوراق باید حداکثر تا ۵ ماه پس از سررسید، اصل مبلغ اوراق و سود قطعی آن را پرداخت نمایند.
• انتشار این اوراق معمولا به صورت بی‌نام بوده و فردی که حامل آن باشد، به عنوان مالک در نظر گرفته می‌شود. پس مراقبت از اوراق مشارکت می‌بایست همانند پول نقد و یا حتی بیشتر از آن صورت گیرد.
• به دلیل این که طرح‌ها و پروژه‌های اوراق مشارکت معمولا طرح‌های زمانبر و بلند مدتی هستند، بنابراین اوراق مشارکت هم اغلب با سررسیدهای سه تا چهارساله منتشر می‌شوند. اما اگر خریدار اوراق قبل از این زمان به اصل پول خود نیاز پیدا کند، با مراجعه به یکی از شعب بانکی که اوراق را از آن خریداری کرده و تحویل آن‌ها، می‌تواند اصل پول خود را به همراه سود دوره مشارکت تا لحظه تسویه دریافت نماید. البته در صورت تسویه زودتر از موعد، بانک‌ها نرخ سود را اندکی کاهش داده (مثلا از ۲۰ درصد به ۱۹ درصد) و مابه التفاوت نرخ جدید با نرخ پرداختی تا آن زمان را از حساب مشتری کسر می‌کنند.
• از اوراق مشارکت خریداری شده می‌توان به عنوان وثیقه در قراردادهای مربوط به وزارتخانه‌ها، مؤسسات و شرکت‌های دولتی، شهرداری‌ها و سایر دستگاه‌های اجرایی استفاده کرد.
• ویِژگی‌های اوراق مشارکت منتشر شده مانند نرخ سود علی‌الحساب، سر رسید، بازه‌های زمانی پرداخت سود، مبلغ اسمی هر ورقه مشارکت، زمان پذیره‌نویسی، شرایط بازخرید زودتر از سررسید، نوع اوراق و ضامن آن، تعداد اوراق منتشره، امین و عامل اوراق، در اطلاعیه‌های پذیره‌نویسی اوراق منتشر می‌شوند.

ارکان انتشار اوراق مشارکت

ضامن

• پرداخت سود علی‌الحساب، اصل مبلغ سرمایه‌گذاری شده و مابه‌التفاوت سود علی‌الحساب و سود قطعی بر عهده ضامن اوراق است.

امین

• شخص حقیقی یا حقوقی مورد تایید سازمان بورس که نسبت به نحوه دریافت وجوه از سرمایه‌گذاران، پرداخت آن به شرکت یا نهاد منتشرکننده، نحوه هزینه شدن آن در پروژه و صورت‌های مالی آن نظارت می‌کند.

عامل

• بانک یا کارگزاری که فرایندهای عرضه اوراق برای فروش، پرداخت سود علی الحساب و اصل مبلغ در تاریخ سررسید، و مابه التفاوت سود قطعی و علی‌الحساب به سرمایه‌گذاران را انجام می‌دهد.

مراحل خرید اوراق مشارکت غیر بورسی

مدارک مورد نیاز : مدارک شناسایی ( شناسنامه و کارت ملی)، وجه نقد مورد نیاز جهت خرید اوراق مشارکت و تکمیل فرم‌های مربوطه

1. مراجعه به بانک منتشرکننده اوراق
2. تکمیل برگ درخواست خرید اوراق مشارکت
3.  پرداخت وجه مورد نیاز جهت خرید اوراق مشارکت
4. اخذ اوراق و کوپن‌های سود

معاملات اوراق مشارکت در بورس

سازمان بورس و اوراق بهادار این امکان را برای سرمایه‌گذاران به وجود آورده تا خرید و فروش اوراق مشارکت را از طریق این نهاد مالی انجام دهند. برای انجام این کار سرمایه‌گذار باید دارای کد بورسی (سهامداری) باشد. برای آگاهی از اطلاعیه‌های پذیره‌نویسی و اوراق مشارکت منتشر شده می‌توانید به سایت فرابورس ایران و سایت مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران مراجعه کنید.

 دارنده این اوراق می‌تواند برای فروش آن‌ها قبل از سررسید، به یکی از شرکت های کارگزاری بورس مراجعه کرده و براساس روش‌هایی که قبلا توضیح دادیم، همانند معاملات سهام اوراق مشارکت خود را به فروش برساند. در این صورت اوراق مشارکت نیز براساس قیمتی که در بورس و بر اساس عرضه و تقاضا مشخص می‌شود، معامله خواهد شد و سود دارنده اوراق نیز به دلیل تسویه زودتر از موعد کاهش نمی‎یابد.

لازم به ذکر است که پیش از پرداخت هر نوبت از سود علی‌الحساب و به جهت افزایش شفافیت اطلاعات، نماد اوراق مشارکت در سامانه معاملات متوقف شده و یک روز پس از پرداخت سود بازگشایی می‌گردد.

مزایای سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت

• مشارکت در طرح‌های ملی و اقتصادی به‌منظور توسعه و رشد اقتصادی کشور
• دریافت سود تضمینی و علی‌الحساب و در نهایت سود قطعی شرکت در طرح
• امکان استفاده به عنوان وثیقه نزد موسسات مالی و اعتباری، وزارتخانه‌ها و نهادهای دولتی به منظور اخذ تسهیلات و …
• برخورداری از سود روز شمار و امکان بازخرید قبل از سررسید نزد بانک عامل
• امکان امانت‌گذاری نزد بانک فروشنده اوراق به منظور نگهداری و واریز سود مربوطه به حساب مالک اوراق
• قابلیت نقل و انتقال به غیر
• امکان خرید و فروش اوراق پس از پذیرش در سازمان بورس اوراق بهادار و برخورداری از ارزش افزوده حاصل از فروش
• قابلیت نقد شوندگی بالا به جهت تعهد خرید بانک یا کارگزاری عامل
• نوعی سرمایه‌گذاری کوتاه مدت به این معنا که هر زمان پس از خرید اوراق قابلیت دریافت اصل پول و سود روزشمار آن وجود دارد.
• سرمایه‌گذاری بدون نیاز به صرف وقت زیاد
• بدون درگیر شدن در نوسانات و هیجانات بازار

معایب سرمایه‌گذاری اوراق مشارکت

• بازدهی پایین نسبت به اوراق دیگر مثل سهام (مهمترین عیب)
• تفاوت اندک بازدهی با نرخ تورم کشور
• احتمال سرقت، آتش‌سوزی و از بین رفتن اوراق در صورتی که نزد بانک به امانت گذاشته نشده باشد. (برای اوراق بی‌نام)

تذکر مهم! با توجه به رسالت این سایت، توجه کنید که سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت به دلیل بازدهی اندک آن شما را ثروتمند نخواهد کرد! اما در مواقعی که بازارهای دیگر نوسانات منفی را تجربه می‌کنند، برای جلوگیری از خواب پول می‌توان از سرمایه‌گذاری کوتاه مدت در این اوراق نیز استفاده نمود.

مقایسه سود اوراق مشارکت با سپرده بانکی

همان‌طور که گفته شد سود اوراق مشارکت در فواصل زمانی مشخص یک یا سه ماهه به سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود. معمولا نرخ سود این اوراق حدود ۲۰ تا ۲۲ (گاها تا ۲۴ درصد) می‌باشد. نرخ سود سپرده‌های بانکی طی سال‌های اخیر تغییرات زیادی داشته است. مزیت سپرده‌گذاری در بانک نسبت به خرید اوراق مشارکت در پرداخت سود روزشمار ماهانه می‌باشد.

در این جا سرمایه‌گذار می‌بایست با توجه به نرخ سود سپرده بانکی و سود علی‌الحساب اوراق مشارکت و بر مبنای محاسباتی که انجام می‌دهد، تصمیم بگیرد که آیا پرداخت سود ماهانه برای او در اولویت قرار دارد و یا با توجه به نرخ سود بیشتر اوراق مشارکت، خرید این اوراق را ترجیح می‌دهد.

چکیده مطلب:

در این مقاله سعی کردیم که به صورت کامل توضیحاتی را مورد اوراق مشارکت و نحوه خرید و فروش آن ارائه کنیم. همچنین میزان سود این اوراق، نحوه پرداخت سود آن، مزایا و معایب سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت و مواردی از این دست به طور کامل بررسی شد. همچنین اشاره شد که با توجه به رسالت این سایت، سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت به دلیل بازدهی اندک آن به کسانی که قصد دارند به معنای واقعی ثروتمند شوند، توصیه نمی‌شود! در صورتی که هر گونه سوالی در مورد اوراق مشارکت و جزییات آن داشته باشید، می‌توانید در پایین همین صفحه سوال خود را مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط کارشناسان سایت پاسخ داده شود…

در صورتی که تمایل دارید برای دریافت کد بورسی به صورت آنلاین اقدام نمایید، بر روی این متن کلیک کنید.