تحلیل بنیادی گروه فولادسازی (فلزات اساسی – بخش اول)

فولاد و محصولات فولادی در کشور ما بیشتر به محصولات آهنی معروف‌اند. در واقع محصولات فولادی نظیر شمش، میلگرد، تیرآهن، لوله، ورق، فولادهای آلیاژی و ضد زنگ (استیل) و … تماما ترکیباتی از آهن، کربن و مقادیری از عناصر دیگر مثل سیلیسیم، منگنر، نیکل، کروم و چند عنصر دیگر هستند. لذا از این پس هر جا که در مورد فولاد و محصولات فولادی صحبت کردیم، لازم است بدانید که منظور همان محصولات آهنی و آهن‌آلات (به صورت عامیانه) و یا فولادهای آلیاژی (مثل استیل) است. در این مقاله به صورت کامل به بررسی شرکت‌های بورسی فعال در صنعت فولاد و تحلیل بنیادی گروه فولادسازی و تولید محصولات فولادی خواهیم پرداخت. پس حتما همراه ما باشید…

جایگاه صنعت فولاد در جهان چگونه است؟

فولاد پس از نفت خام دومین ماده پر مصرف در کشورهای مختلف جهان بوده و کاربردهای بی‌شمار آن در صنایع مختلف غیرقابل انکار است. صنایعی نظیر ساختمان‌ و انبوه‌سازی، خودروسازی، تولید قطعات، لوازم خانگی و… از فولاد به عنوان مواد اولیه خود استفاده می‌کنند. در سال‌های اخیر رشد مصرف فولاد در کشورهای مختلف به شدت در رشد اقتصادی آن‌‎ها موثر بوده است. تا جایی که گفته می‌شود هر ۱% رشد مصرف فولاد در یک کشور، معادل رشد اقتصادی ۰.۸۵% آن کشور باشد.

در سال‌های گذشته میزان تولید و مصرف فولاد خام در جهان به صورت چشمگیری افزایش یافته است. در سال ۲۰۱۹ تولید فولاد خام در سرتاسر دنیا حدود ۱۸۷۰ میلیون تن بوده که نسبت به سال ۲۰۰۹ (ده سال پیش) حدود ۵۰% افزایش یافته است. کشور چین با تولید ۹۹۶ میلیون تن فولاد خام در سال ۲۰۱۹ بزرگترین تولیدکننده فولاد در جهان بوده است. این کشور علاوه بر رتبه یک تولید فولاد در جهان، رتبه اول در مصرف فولاد را نیز در اختیار دارد. پس از چین و با اختلاف زیاد هند (۱۱۱ میلیون تن) و ژاپن (۹۹ میلیون تن) بزرگترین تولیدکنندگان فولاد در جهان هستند.

جالب است بدانید که بیشتر از ۹۵% تولید فلزات اساسی در جهان مربوط به فولاد و آلیاژهای فولادی بوده و مصرف فلزات دیگری مثل، آلومینیوم، سرب، روی و … کمتر از ۵% می‌باشد! پیش‌بینی می‌شود که در سال‌های آتی نیز روند رو به رشد تولید و مصرف فولاد به خصوص در اقتصادهای در حال توسعه ادامه‌دار باشد.

صنعت فولاد در ایران

جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر با تولید حدود ۳۲ میلیون تن فولاد در سال ۲۰۱۹ و با جهش ۴ رتبه‌ای نسبت به سال ۲۰۱۶ در رتبه دهم دنیا قرار گرفته است. تولید فولاد ایران در سال‌های گذشته همواره روند افزایشی داشته و نسبت به ده سال گذشته نیز حدود ۳ برابر شده است! همچنین صنعت فولاد در ایران توانسته علاوه بر تأمین مصرف داخلی، در بین ده کشور صادرکننده فولاد خام نیز قرار گیرد. بخش فروش داخلی فولاد خام و سایر محصولات فولادی تولید شده در شرکت‌های داخلی عمدتا در بورس کالا انجام می‌شود. علاوه بر تأمین نیاز داخلی، افزایش تولید و فروش صادراتی به جهت تأمین ارز مورد نیاز کشور از محل صادرات غیر نفتی بسیار مورد اهمیت است. لذا پیش‌بینی می‌شود که حمایت‌های ویژه دولتی از این صنعت در آینده نیز ادامه‌دار باشد.

به طور کلی می‌توان گفت که آینده بازار جهانی فولاد را می‎‌توان مثبت ارزیابی کرد. تولیدکنندگان ایرانی فولاد در صورت اتخاذ استراتژی‌های مناسب می‌توانند از ظرفیت‌های موجود در بازارهای داخلی و خارجی و حمایت‌های دولتی استفاده کرده و علاوه‌ بر سودآوری مناسب برای سهامداران، سهم ویژه‌ای در رشد و رونق اقتصادی کشور داشته باشند. پیش‌بینی می‌شود که طی سال‌های آینده روند تولید فولاد ایران همچنان رو به افزایش بوده و تا سال ۲۰۲۵ به بیش از ۵۰ میلیون تن در سال برسد.

آشنایی با شرکت‌های بورسی صنعت فولاد

در مجموع معاملات سهام ۲۰ شرکت فعال در حوزه فولادسازی و تولید محصولات فولادی در گروه فلزات اساسی و در تابلوهای مختلف بورس و فرابورس انجام می‌شود. در این میان می‌توان به بزرگترین مجتمع‌های تولید فولاد کشور یعنی فولاد مبارکه اصفهان، ذوب‌آهن اصفهان، فولاد خوزستان، فولاد خراسان و شرکت‌هایی کوچکتری مثل صنایع فولاد آلیاژی یزد اشاره کرد. در این مقاله برای ایجاد درکی بهتر نسبت به شرایط این گروه، از میان ۲۰ شرکت مذکور، ۱۲ شرکت را در حوزه تولید فولاد (محصولات اولیه) و ۸ شرکت را در حوزه تولید محصولات فولادی (محصولات نهایی) طبقه‌بندی کرده‌ایم.

در ادامه به طور کامل و جامع در مورد وضعیت هر یک از این شرکت‌ها، محصولات تولیدی، سودآوری، میزان فروش داخلی و صادراتی و عوامل موثر بر قیمت سهام این شرکت‌ها خواهیم پرداخت…

لازم به ذکر است که سایر شرکت‌های گروه فلزات اساسی مانند شرکت‌های تولیدکننده مس، آلومینیوم، سرب، روی و … در این مقاله قرار نداشته و به صورت جداگانه و در مقالات دیگری بررسی شده‌اند.

بررسی تابلوی معاملات و تحلیل بنیادی گروه فولادسازی

از مجموع ۲۰ نماد پذیرفته شده تولید فولاد و محصولات فولادی در گروه فلزات اساسی، معاملات ۱۲ نماد در تابلوهای مختلف بورس، ۴ نماد در بازار اول و دوم فرابورس، دو نماد در تابلوی نارنجی بازار پایه، یک نماد در تابلوی قرمز بازار پایه و یک نماد نیز در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط فرابورس صورت می‌گیرد.

در جدول زیر وضعیت تابلوی معاملات تمامی شرکت‌های فعال در حوزه تولید فولاد حاضر در بورس را مشاهده می‌کنید. ستون‌های اول بیانگر نماد و نام شرکت، و سپس تعداد سهام، قیمت پایانی و ارزش بازار این شرکت‌ها می‌باشند. حرف B در برابر تعداد سهام بیانگر میلیارد و حرف M بیانگر میلیون است.

توجه کنید که جدول زیر تنها مربوط به اطلاعات نمادها در پایان روز معاملاتی چهارشنبه ۱۷ اسفند ۹۸ می‌باشد. 

برای مثال در تاریخ مذکور شرکت فولاد مبارکه اصفهان دارای ۲۰۹ میلیارد برگه سهم، هر یک به ارزش ۴۹۶۶ ریال بوده و مجموع ارزش بازار این شرکت حدود ۱۰۳ هزار میلیارد تومان می‌باشد! جالب است بدانید که شرکت فولاد مبارکه به تنهایی حدود ۴۵% از ارزش شرکت‌های گروه فولادسازی و حدود ۵% از ارزش کل بازار سهام ایران را در اختیار دارد! پس از فولاد مبارکه اصفهان، فولاد خوزستان با حدود ۲۹ هزار میلیارد تومان (۱۲/۵% از کل صنعت) و فولاد خراسان با حدود ۲۴ هزار میلیارد تومان (حدود ۱۰% از کل صنعت) بزرگترین شرکت‎های فولادساز بورسی در کشور هستند.

در بخش تولید محصولات فولادی، معاملات مجموعا ۸ شرکت با ارزش بازار حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان در تابلوهای مختلف بورس و فرابورس در حال انجام است. در این بین شرکت نورد و لوله اهواز با ارزش بازار ۴۱۰۰ میلیارد تومانی سهم ۴۰% از ارزش کل مجموع این شرکت‌ها را به خود اختصاص داده است. البته توجه کنید که معاملات این نماد در تابلوی نارنجی بازار پایه صورت می‌گیرد و سرمایه‎گذاران حتما باید به این موضوع توجه کنند.

توجه کنید که جدول زیر تنها مربوط به اطلاعات نمادها در پایان روز معاملاتی چهارشنبه ۱۷ اسفند ۹۸ می‌باشد. 

مواد اولیه و روش تولید

همان‌طور که گفته شد فولاد آلیاژی از آهن است که درصد پایینی (بین ۰.۰۲ تا ۲ درصد) کربن و مقادیری از عناصر دیگر با آن ترکیب شده است. لذا مواد اولیه تولید فولاد نیز عمدتا سنگ آهن، کنسانتره، گندله و کلوخه آهن است. کنسانتره یا خاکه آهن با آسیاب کردن سنگ‌آهن به دست می‌آید. گندله و کلوخه نیز با استفاده از روش‌های خاصی (مثل زینترینگ) در کارخانه‌های گندله‌سازی تولید شده و به عنوان مواد اولیه تولید فولاد به کارخانه‌های فولادسازی فروخته می‌شوند. در تصاویر زیر سنگ‌آهن، کنسانتره آهن و گندله آهن را مشاهده می‌کنید. لازم به ذکر است که کارخانه‌های تولید فولاد عمدتا از کلوخه و گندله و یا قراضه آهن به عنوان ماده اولیه خود استفاده می‌کنند.

سنگ آهن

خاکه یا کنسانتره آهن

تصویر بعدی تصویری از گندله آهن است که با روش‌های خاصی در کارحانه‌های گندله‌سازی تولید شده و به عنوان ماده اولیه تولید فولاد به فروش می‌رسد.

گندله آهن

به طور کلی تولید فولاد عمدتا به دو روش کوره بلند و احیای مستقیم انجام می‌شود…

کوره بلند

در روش کوره بلند، گندله آهن به همراه آهک و کُک (نوعی ذغال سنگ) وارد کوره بلند شده و پس از ذوب شدن در دمای بسیار بالا آهن خام به دست می‌آید. سپس آهن خام در یک مبدل قرار گرفته و کربن اضافی و ناخاصی‌های آن گرفته می‌شود تا فولاد خام تولید گردد. در کشور ما از این روش در شرکت ذوب‌آهن اصفهان استفاده می‌شود.

روش احیای مستقیم

روش احیای مستقیم از دو بخش تولید آهن اسفنجی و سپس ذوب آن در کوره‌های الکتریکی و با استفاده از جریان بسیار قوی برق تشکیل می‌شود. در این روش ذرات اکسیدی آهن (سنگ آهن) در تماس با گازهای احیاکننده مثل هیدروژن و مونواکسید کربن در دمای ۷۵۰ تا ۹۰۰ درجه سانتی‌گراد احیا شده و به آهن اسفنجی تبدیل می‌شوند. سپس آهن اسفنجی به دست آمده در کوره‌های الکتریکی بسیار بزرگی قرار گرفته و با استفاده از جریان بالای برق فرآیند ذوب و فولادسازی صورت می‌گیرد..

از مزایای استفاده از این روش نسبت به کوره بلند عدم نیاز به ذغال سنگ (کُک) به عنوان منبع حرارت و استفاده از جریان برق، کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی و عدم نیاز به مواد اولیه فرآوری شده (مثل گندله) را می‌توان نام برد.

نهایتا پس از طی مراحل فوق و با استفاده از یکی از روش‌های کوره بلند یا احیای مستقیم، سنگ‌آهن استخراج شده از معادن تبدیل به شمش فولاد خام شده و برای تولید محصولات بعدی آماده می‌شود…

تصویری از شمش فولاد گداخته که به تازگی توسط فرایند ریختگری پیوسته تولید شده است!

معرفی انواع محصولات و کاربرد آن در تحلیل بنیادی گروه فولادسازی

اولین محصول خروجی از کارخانه‌های فولاد، شمش فولاد است. شمش فولاد ماده اولیه تولید محصولات متنوعی نظیر ورق، تیرآهن، میلگرد، لوله، فولادهای آلیاژی، فولاد ضد زنگ (استیل) و … است. بسته به ابعاد، شکل و مقطع محصول تولید شده، نام‌هایی همچون بلوم، بیلت و اسلب برای محصولات تولید شده مشابه شمش در نظر گرفته می‌شود. پس تمامی موارد گفته شده در واقع همان شمش فولاد هستند که ابعاد و اشکال مختلفی دارند. در ادامه به طور مختصر ویژگی‌ها و کاربردهای هر یک از این محصولات را توضیح می‌دهیم:

۱- شمش (Ingot)

شمش‌ها محصولات ریختگری بزرگی هستند که سطح مقطع آن‌ها مربعی، مستطیلی یا ذوزنقه‌ای شکل است. وزن و ابعاد شمش‌ها معمولا بزرگتر از سایر محصولات فولادی مثل بیلت و بلوم می‌باشد. شمش‌ها معمولا برای حمل و نقل، انبار و ذخیره‌سازی از ابعاد مناسبی برخوردارند.

۲- بلوم (Bloom)

طول بلوم از شمش بیشتر بوده و مقطع آن نیز مربعی یا مستطیلی شکل است. سطح مقطع بلوم از شمش کوچکتر است، اما معمولا کمتر از ۲۳۰ سانتی‌متر مربع نخواهد بود. از بلوم معمولا برای نورد و ساخت محصولاتی مانند تیرآهن، ریل آهن، قوطی و … استفاده می‌شود.

۳- بیلت (Billet)

بیلت‌ با استفاده از روش‌های مختلفی مثل ریختگری پیوسته، نورد یا اکستروژن (نوعی فرآیند شکل‌دهی) به دست می‌آید. سطح مقطع بیلت می‌تواند مربعی یا دایره‌ای شکل بوده و از بلوم (۲۳۰ سانتی‌متر مربع) کوچکتر است. به دلیل طول زیاد و ابعاد آن، از بیلت معمولا در ساخت میلگرد یا سیم استفاده می‌شود.

۴- اسلب

ابعاد اسلب به نسبت محصولات قبلی بسیار بزرگتر و ضخامت آن کمتر است. معمولا عرض اسلب بیشتر از ۱ متر و طول آن حدود ۱۲ متر است. از اسلب به دلیل شکل و ابعاد آن در ساخت صفحات و ورق‌های فولادی استفاده می‌شود.

پس از آشنایی کلی با انواع محصولات فولادی، در جداول زیر به بررسی محصولات تولید شده در هر یک از کارخانه‌های فولادسازی و تولید محصولات فولادی حاضر در بورس می‌پردازیم.

توجه کنید که جدول زیر تنها مربوط به اطلاعات صورت‌های مالی منتهی به سال ۹۷ می‌باشد. 

توجه کنید که جدول زیر تنها مربوط به اطلاعات صورت‌های مالی منتهی به سال ۹۷ می‌باشد. 

توجه ! اطلاعات مربوط به شرکت نورد و لوله اهواز (فاهواز) مربوط به صورت‌های مالی سال ۹۴ است!

بررسی حاشیه سود و کاربرد آن در تحلیل بنیادی گروه فولادسازی

دو جدول زیر میزان سود سازی هر یک از شرکت‌های فولادسازی و تولید محصولات فولادی فعال در بورس در ۵ سال اخیر به همراه حاشیه سود آن‌ها را نمایش می‌دهند. مجموعا از ۲۰ شرکت فعال در گروه فولاد سازی، ۱۳ شرکت سودسازی مناسبی داشته‌اند. در این بین عملکرد دو شرکت فولاد مبارکه اصفهان (فولاد) با میانگین حاشیه سود ۲۶/۷% و فولاد خوزستان (فخوز) با میانگین حاشیه سود ۱۷/۷% بسیار مناسب بوده است. شرکت‌های فولاد کاویان (فوکا)، نورد و لوله اهواز (فاهواز) و لوله و تجهیزات سدید (فسدید) از جمله شرکت‌های زیان‌ده این گروه بوده و عملگرد خوبی به لحاظ بنیادی نداشته‌اند. سهامی ذوب‌آهن اصفهان (ذوب) که از شرکت‌های پر حاشیه و مورد علاقه سرمایه‌گذاران نیز هست، در سال‌های اخیر همواره عملکرد پر نوسانی داشته است.

هر چند که نوسانات زیادی در میزان حاشیه سود شرکت‌های این گروه دیده می‌شود، اما شاید بتوان میانگین حاشیه سود ۱۰% را برای تحلیل بنیادی گروه فولادسازی و تولید محصولات فولادی در نظر گرفت. البته که این عدد برای هر شرکت متفاوت است و می‌بایست در محاسبات تحلیل بنیادی اعداد دقیق‌تری مد نظر قرار گیرد. اما به طور کلی می‌توان گفت که شرکت‌های با حاشیه سود بالاتر از ۱۰% عملکرد مطلوبی را طی یک دوره مالی داشته‌اند.

میزان فروش داخلی و صادراتی در تحلیل بنیادی گروه فولادسازی

در سال‌های اخیر و پس از شرایط سخت تحریمی و کاهش درآمدهای نفتی کشور، صنعت فلزات اساسی و به خصوص تولید فولاد نقش بسزایی در صادرات و تأمین نیازهای ارزی کشور داشته‌اند. در آینده نیز ادامه روند افزایش تولید و صادرات محصولات فلزی، علاوه بر کمک به چرخه اقتصادی کشور و جلوگیری از کاهش ارزش پول ملی، باعث سودآوری قابل توجه سهامداران این گروه نیز خواهد شد.

یکی از مهمترین مباحث در تحلیل بنیادی شرکت‌ها میزان فروش داخلی و فروش صادراتی آن‌هاست. شرکت فولاد کاوه جنوب کیش با ۷۳/۲%، فولاد خوزستان با ۵۷% و ذوب‌آهن اصفهان با ۴۲/۳% فروش صادراتی، بخش زیادی از تولیدات خود را در بازارهای خارجی به فروش می‌رسانند. فولاد مبارکه اصفهان نیز اگر چه مقدار کمی از تولیدات خود را صادر می‌کند (حدود ۱۱%) اما به لحاظ فروش ریالی پس از فولاد خوزستان و ذوب‌آهن اصفهان با ۲۵۹۶ میلیارد تومان فروش صادراتی، در رتبه سوم از این لحاظ قرار دارد.

در میان شرکت‌های کوچکتر تولید محصولات فولادی نیز، گروه صنعتی سپاهان، غلتک‌سازان سپاهان و لوله و ماشین‌سازی ایران به تازگی وارد بازارهای صادراتی شده و بخش اندکی از فروش خود را در این بازارها به انجام می‌رسانند. به طور قطع در آینده افزایش فروش صادراتی و استراتژی‌های مناسب بازاریابی برای این شرکت‌ها می‌تواند باعث رشد تولید و سودآوری برای سهامداران این گروه شود.

عوامل موثر بر قیمت سهام

در مقاله عوامل “معرفی عوامل کلان موثر در تحلیل بنیادی” در مورد عوامل کلی سیاسی و اقتصادی تأثیر گذار بر بازار سهام و صنایع مختلف صحبت کردیم.

اما در ادامه این مقاله قصد داریم به طور خاص‌تر به بررسی عوامل بنیادی تأثیرگذار بر تحلیل بنیادی گروه فولادسازی بپردازیم…

نحوه قیمت‌گذاری محصولات

یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر سودآوری شرکت‌های فولادساز و تحلیل بنیادی گروه فولادسازی نحوه قیمت‌گذاری محصولات آن‌هاست. مرجع قیمت گذاری محصولات بسته به بازار فروش می‌تواند متفاوت باشد. در بازارهای صادراتی نرخ محصولات بر اساس قیمت‌های جهانی شمش، بیلت و اسلب محاسبه می‌شود. اما در بازارهای داخلی نرخ فروش محصولات فولادی در بورس کالا و بر اساس قیمت دلار نیمایی محاسبه شده و در میان خریداران رقابت می‌شود. لذا بسته به بازارهای هدف هر شرکت، سرمایه‌گذاران می‌بایست به نحوه قیمت‌گذاری محصولات فولادی توجه ویژه‌ای داشته باشند.

قیمت‌های جهانی محصولات فولادی

همان‌طور که گفته شد یکی از مهمترین عوامل سودآوری شرکت‌های فولادی نرخ فروش آن‌هاست. نرخ فروش بازارهای صادراتی همواره با توجه به قیمت‌های جهانی فولاد به دست می‌آید. بسیاری از نرخ‌های جهانی برای کالاهای اساسی و به ویژه فلزات را می‌توان در نشریه معروف Plats و سایر مراجع معتبر دنبال کرد. با افزایش تقاضای جهانی برای فولاد، قیمت جهانی محصولات فولادی نیز افزایش یافته و  این موضوع باعث رشد سودآوری و نهایتا قیمت سهام شرکت‌های فولادساز می‌شود.

توجه کنید که اثر افزایش قیمت‌های جهانی می‌تواند با یک تأخیر زمانی در قیمت‌های داخلی نیز منعکس شود. به این صورت که با افزایش قیمت جهانی محصولات فولادی، تمایل شرکت‌ها برای صادرات افزایش یافته و عرضه داخلی این محصولات کاهش می‌یابد. لذا نهادهای بالادستی مجبور به اصلاح قیمت‌ها و یا روش‌های قیمت‌گذاری شده و نرخ‌های بورس کالا نیز رشد می‌کنند. لذا فعالان بازار سرمایه بدون توجه به قیمت‌های جهانی و چشم‌انداز آن نمی‌توانند دید مناسبی نسبت به سرمایه‌گذاری در این حوزه داشته باشند.

توجه به بورس کالا

همان‌طور که گفته شد مرجع قیمت‌گذاری فولاد در بخش فروش عمده بورس کالاست. در سرتاسر جهان قیمت‌گذاری کالاهای اساسی در بورس‌های کالا انجام می‌شود. برای مثال بورس فلزات لندن شاید یکی از معروف‌ترین بورس‌های کالا در دنیا باشد. در کشور ما نیز از سال ۱۳۸۶ بورس کالای ایران با هدف قیمت‌گذاری کالاهای اساسی در بخش‌های مختلف صنعتی، کشاورزی و … راه‌اندازی شده و رفته رفته گسترش یافت. یکی از محصولات اصلی مورد معامله در بورس کالای ایران تولیدات مختلف فولادی است. معاملات فولاد در بورس کالا در تناژهای بالا و به صورت عمده‌‌فروشی کلان صورت می‌گیرد.

نرخ و نحوه تأمین مواد اولیه

مورد مهم و موثر دیگر در تحلیل بنیادی گروه فولادسازی تغییرات نرخ و نحوه دسترسی به مواد اولیه است. بخش قابل توجهی از بهای تمام شده محصولات فولادی مربوط به سنگ‌آهن، کنسانتره و گندله است. در سال‌های اخیر و بر اساس تغییر فرمول قیمت‌گذاری مواد اولیه تولید فولاد، قیمت گندله و سنگ آهن بر اساس قیمت شمش نهایی فولاد محاسبه می‌شود که به نظر روش عادلانه‌ای است. به این صورت که با افزایش نرخ فروش شمش فولاد، قیمت مواد اولیه نیز افزایش یافته و با کاهش قیمت شمش، قیمت مواد اولیه کاهش می‌یابد. این فرمول علاوه بر تنظیم حاشیه سود شرکت‌های فولادساز، کمک شایانی به سودآوری شرکت‌های بالادستی در حوزه تأمین سنگ‌آهن و گندله کرده است. لذا با توجه به وجود معادن بزرگ سنگ‌آهن در ایران و فراوانی این ماده معدنی در کشور، به نظر نمی‌رسد تولیدکنندگان فولاد در آینده نزدیک مشکلی جهت تأمین مواد اولیه خود داشته باشند.

یکی دیگر از مواد اولیه پر مصرف در صنایع فولادسازی الکترود گرافیتی است. از الکترود گرافیتی در روش احیای مستقیم استفاده می‌شود که از قضا بیشتر تولیدات فولاد کشور نیز به این روش انجام می‌شود. این ماده اولیه عمدتا از کشورهایی نظیر چین وارد شده و در شرایط تحریمی کشور نیز واردات آن به سختی صورت می‌گیرد. هر چند که فولادسازان بزرگ کشور پیش از اعمال مجدد تحریم‌ها، ذخایر این ماده استراتژیک در انبارها را به شدت افزایش داده‌اند و پیش‌بینی می‌شود تا چند سال آینده مشکلی به لحاظ تأمین الکترود گرافیتی در صنعت فولاد ایجاد نشود.

میزان فروش داخلی و صادرات

در بخش‌های قبلی این مقاله با جزئیات کامل در مورد میزان فروش داخلی و صادراتی شرکت‌های حاضر در این گروه و همچنین تأثیر آن در تحلیل بنیادی گروه فولادسازی پرداختیم. همان‌طور که گفته شد بخش زیادی از تولیدات شرکت‌های فولاد خوزستان و فولاد کاوه جنوب کیش در بازارهای صادراتی به فروش می‌رسد. توجه به میزان فروش داخلی و صادراتی و نکات ذکر شده در مورد نحوه قیمت‌گذاری، بازارهای هدف و … در تحلیل بنیادی گروه فولادسازی و شرکت‌های این گروه ضروری است.

نرخ ارز

همواره در کشور ما نرخ ارز از جمله پارامترهای کلان و بسیار مهم تأثیرگذار در اقتصاد بوده و هست. در سال‌های اخیر نیز افزایش نرخ ارز اثر قابل توجهی بر بازارهای مختلف سرمایه‌گذاری علی‌الخصوص بازار سرمایه داشته و منجر به افزایش قابل توجه قیمت سهام در صنایع مختلف شده است. این نوسانات معمولا به دنبال افزایش ریسک‌های سیاسی و بین‌المللی ایجاد شده و به صورت مقطعی باعث جهش نرخ‌های فروش سهام گروه‌های مختلف بازار سرمایه و علی‌الخصوص گروه فلزات اساسی می‌شود.

معمولا شرکت‌های با عمده فروش صادراتی به سرعت نسبت به نوسانات نرخ ارز واکنش نشان داده و قیمت سهام آن‌ها نیز تغییر می‌کند. در بخش‌های قبلی نیز اشاره کردیم که افزایش نرخ فروش و در نتیجه سودآوری برای شرکت‌های با عمده فروش داخلی (بورس کالا)، ممکن است با تأخیر زمانی و پس از دریافت مجوزهای لازم برای افزایش قیمت محصولات صورت گیرد. لذا لازم است سرمایه‌گذاران در اخذ استراتژی‌های خود توجه لازم را به این موارد داشته باشند.

برای مثال کاهش ارزش ریال در سال‌های ۹۷ و ۹۸ و افزایش قیمت ارز در این سال‌ها، در ابتدا منجر به افزایش سودآوری شرکت‌های صادرات محور شد. اما پس از مدتی با اصلاح نرخ‌های داخلی دامنه این رشد به شرکت‌های با فروش داخلی و بورس کالا رسیده و تا اواخر سال ۹۸ نیز همچنان ادامه داشته است.

رونق صنایع پایین‌دستی

پیش‌تر اشاره کردیم که تولید فولاد به جهت کاربردهای فراوان آن در صنایع مختلف به جزء جدایی‌ناپذیر اقتصاد تبدیل شده است، تا جایی که حتی می‌توان رشد تولید فولاد را معیاری برای رشد اقتصادی یک کشور در نظر گرفت. محصولات فولادی کاربردهای فراوانی در صنایع مختلف از جمله ساختمان‌سازی و انبوه‌سازی، خودروسازی، لوازم خانگی و ..  دارند. در واقع چرخه فولاد از مواد اولیه‌ای همچون سنگ‌آهن در معادن شروع شده و پس از طی مراحلی به محصولات مورد استفاده‌ای همچون تیرآهن، میلگرد، ورق، پروفیل، لوله، استیل و … تبدیل می‌شود.

بدیهی است که رونق اقتصادی در بخش‌های پایین‌دستی چرخه فولاد مثل مسکن، می‌تواند باعث رونق صنعت فولاد شود. لذا در تحلیل بنیادی گروه فولاد سازی توجه به صنایع مصرف‌کننده و رونق و رکود آن‌ها می‌تواند چشم‌انداز مناسبی نسبت به آینده بازارهای داخلی برای فروش شرکت‌های این گروه ایجاد کند.

برنامه‌های توسعه

جمهوری اسلامی ایران با بهره‌مندی از ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تن ذخایر سنگ‌آهن خام در میان ده کشور برتر جهان از این نظر قرار دارد. لذا پتانسیل‌های بی‌نهایت مناسبی جهت رشد تولیدات حوزه فولاد در کشور و استفاده از این ظرفیت وجود دارد. در برنامه‌های توسعه کشور نیز توجه به صنعت فولاد به عنوان یکی از اصلی‌ترین حوزه‌های درآمدزایی صنعتی بسیار مورد توجه است. هدف برنامه‌های پنجم و ششم توسعه در کشور تبدیل شدن ایران به عنوان یکی از قطب‌های تولید فولاد در جهان عنوان شده است.

هر چند که با تمامی ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود، به دلیل مشکلات ناشی از تحریم، انتقال تکنولوژی به داخل کشور به سختی صورت می‌گیرد. لذا عمده تولیدات حوزه صنعت فولاد مربوط به فولاد خام و فولادهای مورد استفاده در صنایع ابتدایی مثل مسکن است که حاشیه سود پایینتری دارند. هر چند که امید می‌رود که در سال‌های آتی و با پیشرفت تکنولوژی، راه‌اندازی خطوط تولید فولادهای آلیاژی و پیشرفته‌تر و با حاشیه سود بالا نیز در دستور کار فولادسازان بزرگ کشور قرار گیرد.

سیاست‌گذاری دولت در حوزه صنعت فولاد

همان طور که گفته شد در سال‌های گذشته صنعت فولاد به عنوان یک صنعت استراتژیک به لحاظ تأمین نیاز داخلی و همچنین افزایش صادرات کشور مورد توجه دولت‌های مختلف بوده و نقش پر رنگی در برنامه‌های توسعه کشور داشته است. فعالان حوزه فولاد نیز همواره بر لزوم توجه دولت به این بخش اساسی تأکید داشته‌اند. مواردی همچون آزادسازی قیمت در بورس کالا (که تا حدودی محقق شده است)، ایجاد مزیت در خرید حامل‌های انرژی و سوخت به عنوان ماده اولیه، تأمین منابع مالی مورد نیاز برای راه‌اندازی طرح‌های توسعه، ثبات اقتصادی و همچنین کنترل تورم می‌بایست در سیاست‌گذاری کلان اقتصاد در نظر گرفته شود.

چکیده مطلب:

صنعت فولاد به عنوان یکی از مهمترین صنایع تأثیرگذار در رشد اقتصادی همه کشورها، علی‌الخصوص کشورهای در حال توسعه شناخته می‌شود. کشور ما نیز به عنوان یک کشور در حال توسعه از این قاعده مستثنی نبوده و با توجه به شرایط اقتصادی کشور توجه به این حوزه می‌تواند گره‌گشای بسیاری از مسائل اقتصادی باشد. لذا علاوه بر توجه به زیرساخت‌ها و طرح‌های توسعه، افزایش ظرفیت تولید، رشد و بهبود تکنولوژی و مواردی از این دست، سرمایه‌گذاری در شرکت‌های فولادسازی نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

در این مقاله پس از معرفی اجمالی صنعت فولاد به بررسی و تحلیل بنیادی گروه فولادسازی و تولید محصولات فولادی در بورس پرداختیم. اما لازم است که سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در یک شرکت خاص، علاوه بر در نظر گرفتن تمامی موارد گفته شده در این مقاله، به شرایط و پارامترهای بنیادی ویژه هر شرکت نیز توجه نمایند. به طور کلی با توجه به ظرفیت‌های موجود در حوزه معادن و همچنین نیاز به گسترش صادرات غیر نفتی در کشور، آینده روشنی برای صنعت فولاد کشور می‌توان در نظر گرفت. هر چند که نباید از مشکلاتی همچون تأمین مالی مورد نیاز، عدم وجود ثبات اقتصادی، مشکلات ورود تکنولوژی و… نیز چشم‌پوشی کرد.