بازار فارکس (تبادل ارزهای خارجی)

در مقالات گذشته درباره‌ی انواع بازار و ویژگی‌های هر کدام از آن‌ها صحبت کردیم. دانستیم که بازارهای مالی و فیزیکی اعم از بازار سرمایه (بورس)، بازار سکه، بازار طلا و… از تنوع زیادی برخوردارند و افراد با اهداف مختلف و برای رفع نیازهای متعدد خود در این بازارها فعالیت می‌کنند. همچنین گفتیم که لازمه‌ سرمایه‌گذاری در هر یک از این بازارها، کسب دانش و مهارت‌های متناسب با آن است. اگر شما هم از آن دسته افرادی هستید که دوست دارند در بازارهای مختلف سرمایه‌گذاری کرده یا درباره‌ی این بازارها اطلاعاتی کسب کنند، احتمالا نام بازار فارکس را شنیده‌اید!

در این مقاله به طور مفصل به معرفی فارکس یا همان بازار تبادل ارزهای خارجی خواهیم پرداخت. توصیه می‌کنیم که این مقاله هیجان‌انگیز را از دست ندهید!

فارکس به زبان ساده

FOREX اصطلاحی است برگرفته از عبارت Foreign Exchange، به معنای معاملات ارز خارجی.

منظور از معاملات ارز، تبدیل یک ارز به ارز دیگر است. اگر تا به حال به کشور دیگری سفر کرده باشید، حتما برای خرید و فروش‌های روزمره، پول خود را به ارز رسمی آن کشور تبدیل کرده‌اید و در واقع تبادل ارز را انجام داده‌اید.

احتمالا می‌دانید که در کشور ما تبدیل ارز فقط به روش سنتی و از طریق صرافی‌ها صورت می‌گیرد. اما در بسیاری از کشورها به ویژه کشورهای توسعه‌یافته، این معاملات در بستر بازار فارکس به راحتی و با دسترسی آسان‌ از طریق اینترنت و به صورت آنلاین انجام می‌شوند.

بانک‌ها، مؤسسات مالی بزرگ و کوچک، شرکت‌های بین‌المللی یا چند ملیتی، شرکت‌های بیمه، شرکت‌های صادرات و واردات، تاجران و اشخاص حقیقی نیز در بازار فارکس به صورت فعال حضور داشته و پیوسته ارز‌های مختلفی مانند دلار، پوند، یورو و… را معامله و به یکدیگر تبدیل می‌کنند.

تاریخچه‌ فارکس و نحوه پیدایش آن

پیدایش مبادلات ارزی به زمان ضرب اولین سکه‌ها و آغاز تجارت باز می‌گردد. قبل از جنگ جهانی اول، معاملات ارزی بر مبنای طلا ارزش‌گذاری می‌شدند. به طور مثال ارزش هر اونس طلا برابر ۶.۵ دلار آمریکا و ۳.۱۷ پوند انگلستان بود، و به این صورت ارزش هر پوند انگلیس نسبت به دلار آمریکا، عدد ۲.۰۵ محاسبه می‌شد. پس از جنگ جهانی دوم، دولت‌ها با هدف بازسازی اقتصاد خود، با ثابت نگه داشتن قیمت ارز نسبت به دلار آمریکا سعی در تحکیم مبادلات تجاری خود کردند. از این رو دلار آمریکا معیار تعیین ارزش سایر ارزها قرار گرفت. این سیستم، ثباتی بیست ساله در اقتصاد جهانی ایجاد کرد اما سرانجام در سال ۱۹۷۱ این نظام نیز از هم فروپاشید.

در سال ۱۹۷۴ سیستم جدیدی با نام “ارز شناور” شکل گرفت که بر مبنای آن تمامی ارزها آزادانه در مقابل یکدیگر مبادله می‌شدند و ارزش یک ارز با توجه به عرضه و تقاضای بازار (و نه به واسطه‌ی سیاست‌های‌ دولت‌ها!) تعیین می‌شد.

به‌طور کلی بازار تبادلات ارزی با مفهوم امروزی آن یعنی فارکس، پس از شروع نظام ارز شناور شکل گرفت. البته در آن زمان معاملات از طریق تلفن یا فکس و به صورت محدود انجام می‌گرفت و انجام معاملات تنها در اختیار بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ بود. اما با پیشرفت تکنولوژی و تقریباً از سال ۱۹۹۸ امکان معامله در بستر شبکه اینترنت و برای همه‌ی اقشار نیز فراهم گردید.

ویژگی‌های بازار فارکس

فارکس به دلیل جذابیت‌های خاصش در کنار بازار‌های مالی دیگر مانند بورس اوراق بهادار یا بازار اوراق قرضه در سرتاسر دنیا سرمایه‌گذاران زیادی را به خود جذب کرده است. اما همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم هدف اصلی شکل‌گیری فارکس تبدیل ارز رایج کشورها به یکدیگر در کمترین زمان و با قیمت عادلانه و واقعی بوده است. در واقع بخش قابل توجهی از تبادلات فارکس به منظور خرید و فروش کالا یا خدمات توسط شرکت‌ها یا دولت‌ها و یا تأمین هزینه‌های سفرهای خارجی صورت می‌گیرد. در حال حاضر بازار فارکس بزرگترین بازار معاملات در دنیاست و حجم معاملات آن روزانه به بیش از ۴ هزار میلیارد دلار (۴ تریلیون دلار) می‌رسد.

معاملات در بازار فارکس در محل فیزیکی خاص و تحت قوانین سازمان یافته‌ای انجام نمی‌شوند، محل متمرکزی ندارند و در واقع معامله‌گران از طریق اینترنت، تلفن یا شبکه ارتباط بین بانکی خرید و فروش ارز مورد نظر خود را انجام می‌دهند. به همین دلیل به این بازار اصطلاحاً OTC(Over The Counter) یا فرابورس گفته می‌شود.

زمان معاملات در بازار فارکس

بازار فارکس به صورت ۲۴ ساعته و ۵ روز در هفته فعال است. فعالیت این بازار هر دوشنبه‌ با شروع ساعت کاری بانک‌ها در شرقی ترین کشورها آغاز می‌شود. مهم‌ترین این مراکز مالی در ولینگتون، سیدنی، توکیو، هنگ‌کنگ و سنگاپور قرار دارند.

در واقع فعالیت بانک‌ها و مراکز مالی ابتدا در شرق آسیا شروع شده و در حالی که هنوز برخی از این مراکز مشغول فعالیت هستند، ساعت کاری در خاورمیانه نیز  آغاز می‌شود. در ساعات پایانی بازارهای شرق آسیا، بازارهای اروپای شرقی و سپس اروپای غربی فعالیت خود را آغاز می‌کنند. در میانه‌ی ساعت کاری اروپا، بانک‌ها و مراکز مالی در نیویورک و سایر بخش‌های آمریکا آغاز به کار کرده و این چرخه تا پایان یافتن ساعت کاری ایالات متحده آمریکا ادامه ‌می‌یابد.

در تهران این معاملات ساعت ۱:۳۰ بامداد روز دوشنبه آغاز شده و در ساعت ۱:۳۰ بامداد روز شنبه خاتمه می‌یابد!

واسطه معاملات در بازار فارکس

در گذشته معاملات ارز تنها از طریق بانک‌های عامل که امکان خرید و فروش ارز را داشتند صورت می‌گرفت. در آن زمان بانک‌ها برای افزایش منافع خود به برخی از مشتریان اولویت می‌دادند و این امر باعث می‌شد که شرایط معامله برای همه افراد یکسان نباشد. اما امروزه این معاملات در بستر اینترنت و به صورت مستقیم توسط افراد حقیقی و حقوقی انجام شده و تمام افراد می‌توانند در شرایط یکسان در کنار شرکت‌ها و بانک‌ها به معامله بپردازند.

در بازار فارکس مانند بازار بورس، عامل واسطه بین معامله‌گران شخصی و بازار، کارگزاران یا بروکرها (Broker) هستند. کارگزاران در نرم‌افزارهای معاملاتی اختصاصی خود، در هر لحظه نرخ ارزها و روند تغییر قیمت‌ها را نمایش می‌دهند. مشتریان و معامله‌گران سفارش‌های خود را از طریق همین نرم‌افزارها ثبت می‌کنند و نقش کارگزاران نیز انتقال این سفارشات به بازار جهانی است. البته ممکن است که مانند معاملات سهام، بعضی از نرم‌افزارها و پلتفرم‌ها در بین چند کارگزار مشترک باشند.

نحوه نمایش جفت ارزها در فارکس

همان‌طور که قبلا گفتیم، در بازار فارکس ارزش هر ارز بر اساس ارزش ارز دیگر مشخص می‌شود. این جفت ارزها به صورت (ارز دوم/ارز اول) نمایش داده می‌شوند که ارز اول (سمت چپ) را ارز پایه و ارز دوم (سمت راست) را ارز متقابل می‌گویند.

 معامله خرید یک جفت ارز، یعنی خرید ارز پایه (سمت چپ) و فروش ارز متقابل (سمت راست) و معامله فروش یک جفت ارز نیز به معنی فروش ارز پایه و خرید ارز متقابل است. به مثال زیر توجه کنید :

• معامله خرید جفت ارز EUR/USD (یورو/دلار) : خرید ارز پایه (یورو) و فروش ارز متقابل (دلار)
• معامله فروش جفت ارز EUR/USD (یورو/دلار) : فروش ارز پایه (یورو) و خرید ارز متقابل (دلار)

نرخ برابری ارز (Currency Exchange Rate)

ارزش دو ارز پایه و متقابل نسبت به هم را نرخ برابری می‌گویند.

برای مثال اگر فرض کنیم نرخ برابری دلار در مقابل ریال ۱۵۰ هزار باشد، یعنی برای خرید یک دلار ۱۵۰ هزار ریال باید پرداخت شود و یا اگر نرخ برابری یورو در مقابل دلار  ۱/۱ باشد، یعنی برای خرید یک یورو باید ۱/۱ دلار پرداخت کرد.

جفت ارزهای اصلی (Major Pairs)

در معاملات فارکس اگر یک طرف جفت ارزها دلار آمریکا قرار داشته باشد، به آن جفت ارز جفت ارز اصلی (Major Pair) می‌گویند. این جفت ارزها معمولا بیشترین نقدشوندگی را در بین سایر جفت ارزها دارند. به این معنا که در هر ثانیه تعداد بسیار زیادی معامله بر روی آن‌ها انجام شده و معاملات در کسری از ثانیه صورت می‌گیرند. مهمترین جفت ارزهای اصلی و نام مستعار آن‌ها عبارت‌اند از:

• EUR/USD (یورو یا فیبر – EURO) = نرخ برابری یورو در مقابل دلار آمریکا
• USD/JPY (گوفر – Gopher) = نرخ برابری دلار آمریکا در مقابل ین ژاپن
• GBP/USD (کابل – Cable) = نرخ برابری پوند انگلیس در مقابل دلار آمریکا
• USD/CHF (سوئیسی – Swissy) = نرخ برابری دلار آمریکا در مقابل فرانک سوئیس
• AUD/USD (اوسی – Aussi) = نرخ برابری دلار استرالیا در مقابل دلار آمریکا
• USD/CAD (لونی – Loonie) = نرخ برابری دلار آمریکا در مقابل دلار کانادا
• NZD/USD (کیوی – Kiwi) = نرخ برابری دلار نیوزیلند در مقابل دلار آمریکا

جفت ارزهای غیر اصلی (Minor Pairs – Cross Pairs)

در بازار فارکس به جفت ارزهایی که هیچ‌ یک از دو ارز تشکیل دهنده‌ی آن‌ها دلار آمریکا نباشد، جفت ارزهای غیراصلی (Cross) یا مینور (Minor) گفته می‌شود. به جفت ارز‌های غیر اصلی که ارز پایه آن‌ها یورو باشد کراس یورو و به همین ترتیب به جفت ارز‌های غیر اصلی که ارز پایه آن‌ها پوند انگلیس باشد، کراس پوند می‌گویند. لذا طبق این تعاریف جفت ارز EUR/JPY کراس یورو و جفت ارز GBP/CHF کراس پوند هستند.

معروف‌ترین جفت ارزهای کراس عبارت‌اند از:

• EUR/CHF = نرخ برابری یورو به فرانک سوئیس
• EUR/JPY = نرخ برابری یورو به ین ژاپن
• EUR/CAD = نرخ برابری یورو به دلار کانادا
• GBP/CHF = نرخ برابری پوند به فرانک سوئیس
• GBP/JPY = نرخ برابری پوند به ین ژاپن
• GBP/AUD = نرخ برابری پوند به دلار استرالیا
• AUD/CAD = نرخ برابری دلار استرالیا به دلار کانادا
• AUD/NZD = نرخ برابری دلار استرالیا به دلار نیوزلند
• NZD/JPY = نرخ برابری دلار نیوزلند به ین ژاپن

جفت ارزهای غیر رایج (Exotic Pairs)

معاملات و کسب سود در بازار فارکس

همان طور که گفته شد در طول ۲۴ ساعت شبانه‌روز میلیاردها دلار ارز در بازار فارکس معامله می‌شوند. نوسان قیمت ارزها در حجم و تعداد زیاد معاملات و تنوع آن‌ها، برای بسیاری از سرمایه‌گذاران و معامله‌گران حرفه‌ای جذابیت‌های زیادی را ایجاد کرده است. با توجه به رویدادها و اتفاقاتی که به طور پیوسته در سرتاسر جهان رخ می‌دهند و اوضاع اقتصادی کشورها و ارزش پول ملی آن‌ها را دستخوش تغییرات می‌کنند، نوسانات نرخ برابری جفت ارزها نیز اجتناب ناپذیر است. سرمایه‌گذاران و معامله‌گران نیز با اطلاع از این موضوع و استفاده از نوسانات این ارزها در برابر یکدیگر می‌توانند نهایت بهره را جهت کسب سود هر چه بیشتر از این نوسانات ببرند!

اما این تمام ماجرا نیست…

تحلیل بنیادی در بازار فارکس هم کاربرد دارد!

معامله‌گری در بازار فارکس همانند دیگر بازارهای مالی، بیشتر از هر کسب‌ و کار دیگری نیازمند کسب دانش، تجربه و مدیریت صحیح سرمایه است. بنابراین قبل از ورود به این بازار، همه افراد نیاز به آموزش کاربردی و کسب توانانی تحلیل صحیح بازار را دارند. تحلیل روند تغییرات قیمت جفت ارزهای مختلف در بازار فارکس مانند تمام بازارهای مالی دیگر توسط تحلیل بنیادی و تحلیل تکنیکال صورت می‌گیرد.

برای تحلیل بنیادی یک جفت ارز باید وضعیت اقتصادی و سیاسی دو کشور مورد نظر را بررسی کرد. یک معامله‌گر حرفه‌ای باید با توجه به آخرین اخبار اقتصادی و سیاسی مانند سیاست‌های پولی و مالی بانک مرکزی کشورها و تمایل آن‌ها به افزایش و یا کاهش نرخ بهره، میزان رشد اقتصادی، نرخ تورم، انتخابات، جنگ و… روند تغییرات نرخ ارز مورد نظر خود را پیش‌بینی کند.

به عنوان مثال در سال ۲۰۱۹ اخبار انتخابات پارلمانی انگلستان و پیروزی بوریس جانسون در این انتخابات و همچنین تصمیم انگلستان برای جدایی از اتحادیه اروپا بر نوسانات پوند انگلستان تأثیر بسزایی گذاشته و موجب افزایش ارزش پوند نسبت به سایر ارزها از جمله دلار و یورو شد. این موضوع تنها یک مثال از بی‌نهایت مثالی است که به وضوح ضرورت در نظر گرفتن تحلیل‌های بنیادی را در بازار فارکس نشان می‌دهند.

تحلیل تکنیکال در بازار فارکس

از طرفی به‌دلیل حجم بالای معاملات و حضور سرمایه‌گذاران بزرگ در این بازار نمودار تغییرات قیمتی (تکنیکال) در فارکس از اعتبار بالایی برخوردار است. همچنین به دلیل حجم بالای اطلاعات اقتصادی و سیاسی ثأثیرگذار بر نرخ برابری جفت ارزها و عدم توانایی تحلیل همه روزه این اطلاعات، بسیاری از معامله‌گران تنها تحلیل تکنیکال را ملاک معاملات خود قرار می‌دهند، که این موضوع خود عامل دیگری بر اهمیت تحلیل تکنیکال است. لذا بهره‌گیری از تحلیل تکنیکال می‌تواند به معامله‌گران در پیش‌بینی‌ موقعیت‌های معاملاتیشان کمک بسزایی کند. این روش تحلیل یعنی تحلیل تکنیکال معمولا در بین معامله‌گران بازار فارکس کاربرد بیشتری دارد.

بازار فارکس در ایران

باتوجه به تحریم‌های ایزان فعالیت در بازار فارکس در ایران با مشکلاتی همراه است و عملا کارکردن با بروکرهای معتبر جهانی غیر ممکن است. اما در سال‌های اخیر تعداد زیادی از معامله‌گران با استفاده از روش‌ها و ترفندهای خاصی توانسته‌اند با برخی از بروکرهایی که به ایرانی‌ها خدمات ارائه می‌کنند به فعالیت در این بازار بپردازند. سرمایه‌گذاران و معامله‌گران و به خصوص افراد تازه کار باید توجه کنند که فعالیت در فارکس علی‌رغم ریسک‌های ذاتی این بازار مثل ضریب اهرم بالا (معاملات اعتباری)، در کشور ما ریسک‌هایی نیز خواهد داشت. ریسک تبدیل پول به دلیل مشکلات بانکی ناشی از تحریم، ریسک عدم حمایت نهادهای قانونی و دولتی و… از این دست موارد هستند.

چکیده مطلب:

بازار معاملات فارکس علی‌رغم تمامی مشکلاتی که در کشور ما وجود دارد در کنار سایر بازارهای مالی، می‌تواند یکی از فضاهای موجود برای سرمایه‌گذاری باشد. در این مقاله سعی کردیم ویژگی‌های این بازار، مفاهیم پرکاربرد و مزایا و معایب سرمایه‌گذاری در آن را با زبانی ساده برای شما شرح دهیم. همچنین دریافتیم که معامله کردن در بازار فارکس نیازمند دانش و اطلاعات به‌ روز اقتصادی و سیاسی، قدرت تحلیل اطلاعات، آشنایی کامل با اصول معامله‌گری، تجربه زیاد در سرمایه‌گذاری و مدیریت سرمایه است. اگر به تازگی وارد بازار فارکس شده‌اید، یا تصمیم دارید در آینده در این بازار سرمایه‌گذاری کنید، توصیه می‌کنیم که حتما در ابتدا دانش و مهارت لازم را به دست آورید.