در مقاله انواع اوراق بهادار گفته شد که سهام و اوراق حقوق صاحبان سهام ابزاری است که پایه و اساس شکل‌گیری بازارهای مالی دنیا بر آن استوار است. در واقع اوراق بهادار (یا همان ابزارهای مالی) نوعی اسناد مالی با ارزش هستند که نشان‌دهنده‌ی مالکیت یک فرد بر روی یک دارایی و یا نوعی طلب از یک نهاد مالی (بانک، دولت و …) می‌باشند.
معرفی سهام
به طور کلی و در بیانی ساده می‌توان گفت که سهام بیان‌گر میزان مالکیت فرد از یک دارایی است.
برای مثال فرض کنید ارزش روز شرکتی یک میلیارد تومان باشد. اگر مالکیت این شرکت به صورت مساوی در اختیار ۵ نفر باشد، در واقع هر یک از آن‌ها ۲۰% از مالکیت سهام شرکت را در اختیار دارند. حال فرض کنید مالکیت شرکت مذکور بین هزاران نفر تقسیم شود. مثلا یک میلیون برگه سهم ۱۰۰۰ تومانی که هر فرد تعدادی برگه سهم داشته باشد. در این صورت هر فرد به اندازه تعداد برگه سهمی که در اختیار دارد مالک شرکت است و می‌تواند در امور مربوط به شرکت تاثیرگذار باشد. این تعریف به نوعی یک تعریف ساده از سهام است.
به همین منظور شرکت‌های مختلف را می‌توان به دو دسته سهامی عام و سهامی خاص تقسیم نمود. سرمایه‌گذاری در سهام محاسن بسیاری دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به کسب سود بیشتر نسبت به سایر بازارها، مشارکت در اداره شرکت‌ها، استفاده از نوسانات بازار، دریافت سهام جایزه و اولویت برای خرید سهام جدید اشاره کرد.
در این مقاله در مورد انواع سهام و همچنین سایر اوراق حقوق صاحبان سهام (مثل حق تقدم سهام) بیشتر توضیح خواهیم داد. پس تا پایان همراه ما باشید…
انواع سهام
سهام عادی
معمول‌ترین نوع سهام است. سهام عادی می‌تواند برای شرکت‌های سهامی عام یا خاص و بر اساس قانون تجارت منتشر شود.
ارزش اسمی سهام عادی برای شرکت‌های سهامی عام معمولا ۱۰۰۰ ریال است. اما مطابق قانون تجارت این عدد می‌تواند تا ۱۰,۰۰۰ ریال نیز افزایش یابد. در شرکت‌های سهامی خاص اما محدودیتی در ارزش اسمی سهام وجود ندارد. دارندگان این سهام به ازای هر سهم خود، یک حق رأی در تصمیم‌گیری‌های شرکت خواهند داشت.
تعداد سهام یک شرکت را می‌توان از تقسیم سرمایه ثبت شده آن بر قیمت اسمی سهام به دست آورد.
سهام ممتاز ترکیبی
در برخی موارد و مطابق قانون، برای بعضی از ورقه‌های سهام مزایایی بیشتر از سهام عادی قائل می‌شوند. در این صورت به آن سهام، سهام ممتاز یا ترکیبی می‌گویند. البته این امتیازات باید در مجمع عمومی سالیانه شرکت به تصویب اکثریت سهامداران برسد. این مزایا می‌تواند شامل تخفیف در پرداخت مبلغ اسمی هنگام تأسیس شرکت، دریافت سود ثابت سالیانه، اولویت در دریافت مبلغ اسمی پس از انحلال شرکت، اعمال نظر در خصوص تعیین مدیران شرکت و … باشد.
طبق قانون تجارت ایران شرکت‌های حاضر در بورس اوراق بهادار مجاز به انتشار سهام ممتاز نیستند.
انواع سهام یا اوراق حقوق صاحبان سهام منتشرشده پس از افزایش سرمایه:
معمولا شرکت‌ها به دلایل مختلف و در زمان‌های مختلف اقدام به افزایش سرمایه می‌کنند. افزایش سرمایه شرکت می‌تواند از محل آورده نقدی سهامداران و مطالبات، از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها، انباشته شرکت، صرف سهام و … باشد. بسته به نوع افزایش سرمایه و محل آن، پس از افزایش سرمایه به سهامداران حق تقدم سهام یا سهام جایزه تعلق می‌گیرد.
حق تقدم سهام
در صورتی که افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران یا مطالبات حال شده باشد، پس از افزایش سرمایه به همه سهامداران شرکت که در زمان برگزاری مجمع افزایش سرمایه، سهامدار شرکت بوده‌اند، حق تقدم سهام تعلق می‌گیرد. لذا این ورقه بهادار را به نوعی می‌توان جزء اوراق حقوق صاحبان سهام دانست.
حق تقدم در واقع خودش سهام نیست، اما ورقه‌ای بهادار است که قابلیت تبدیل به سهام عادی را دارد. دارندگان حق تقدم می‌توانند مستقیما آن را در بازار بورس به فروش برسانند و متقاضیان نیز می‌توانند آن را خریداری کنند. با واریز ۱۰۰۰ ریال مبلغ اسمی سهم به حساب شرکت، حق تقدم سهام تبدیل به سهام عادی می‌شود.
سهام جایزه
اگر افزایش سرمایه شرکت از محل انباشته و یا تجدید ارزیابی باشد، پس از برگزاری مجمع، به سهامداران سهام جایزه تعلق می‌گیرد. البته توجه کنید که اصطلاح سهام جایزه در بازار رایج است، اما به معنای افزایش دارایی‌های شما نیست. در واقع به همان میزان که سهام جایزه به شما تعلق می‌گیرد، طبق فرمول‌هایی، قیمت سهام شما نیز کاهش می‌یابد. لذا دارایی شما قبل و بعد از افزایش سرمایه از این محل تغییری نخواهد کرد. سهام جایزه پس از تعلق گرفتن به سهامدران، هیچ تفاوتی با سهام عادی ندارد.
توجه کنید که بستگی به دلایل افزایش سرمایه و چشم‌انداز شرکت ممکن است قبل یا بعد از انجام آن قیمت سهام بسته به عرضه و تقاضا تغییراتی داشته باشد.
انواع سهام از نظر نوع مالکیت
سهام با نام
به سهامی که نام دارنده و مالک آن بر روی ورقه سهم و دفتر رسمی شرکت مربوطه ثبت شده باشد، سهام با نام می‌گویند. با نام بودن سهام مزایای بسیار زیادی دارد. سهام با نام به نوعی همانند سند یک خانه یا اتومبیل است. در این صورت تحت هیچ عنوان مالکیت سهام از سهامدار سلب نمی‌شود مگر این که خود سهامدار آن را به فروش برساند. با بروز حوادثی نظیر سرقت، آتش‌سوزی، سیل و یا بلایای طبیعی دیگر هیچ آسیبی به مالکیت فرد در شرکت مربوطه وارد نمی‌شود.
با نام بودن سهام همچنین امکان ارتباط میان شرکت و دارنده آن را تسهیل می‌کند. خرید و فروش سهام در بورس اوراق بهادار نیز به صورت سهام با نام (حقیقی یا حقوقی) صورت می‌گیرد. شما به عنوان سهامدار یک شرکت می‌توانید با عوامل شرکت در ارتباط بوده و با معرفی خود از اخبار داخل شرکت و سایر اطلاعات آن با خبر شوید.
سهام بی‌نام
سهام بی‌نام در وجه حامل تنظیم شده و تمامی ویژگی‌های یک ورقه بهادار را دارد. با این تفاوت که شخصی که سهام در اختیار آن است در واقع مالک آن نیز تلقی می‌شود (همانند چک حامل که دارنده آن مالک نیز به شمار می‌رود.) این نوع سهام تحت رعایت مفاد قانون تجارت امکان تبدیل به سهام با نام را دارند.
انواع سهام از نظر ساختاز:
سهام سرمایه‌ای
سهام سرمایه‌ای خود به دو نوع سهام نقدی و سهام غیر نقدی تقسیم می‌شود که در ادامه توضیح داده خواهد شد. در این نوع سهام، خریدار با آورده خود (که می‌تواند پول، ماشین‌آلات، زمین و ساختمان و یا هر نوع سرمایه فیزیکی دیگر باشد.) به نسبت سرمایه خود در مالکیت شرکت سهیم شود.
سهام انتفاعی
در سهام انتفاعی مبلغ اسمی سهام به دارنده آن بازگردانده می‌شود. در این صورت مالک سهم در سود و زیان شرکت سهیم خواهد بود، اما در صورت انحلال شرکت مبلغ اسمی به وی تعلق نمی‌گیرد. در واقع دارنده سهام انتفاعی بدون داشتن هیچ حقی از سهام شرکت در سود و زیان و منافع آن سهیم هستند.
این نوع سهام که به جز چند مورد معمولا در کشور ما استفاده نمی‌شود، در قبال امتیازی است که دولت به منظور انتقال صنایع به مناطق محروم یا انجام نوعی خدمت در مناطق خاص برای یک شرکت صادر می نماید و شرکت نیز متعهد است در پایان فعالیت، دارایی خود را به دولت واگذار نماید.
سهام مؤسس
همان‌طور که از نام آن نیز مشخص است، در صورتی که مؤسسین شرکت در هنگام شروع فعالیت به جهت ابتکار و خلاقیت احتمالی صورت گرفته در راه‌اندازی شرکت، سهمی را برای خود در نظر بگیرند، به این نوع سهام، سهام مؤسس می‌گویند. این سهم ممکن است مانند سهام ممتاز از مزایایی بهره‌مند باشد و یا همانند سهام عادی در اختیار مؤسسین قرار گیرد. در هر صورت تمامی موارد می‌بایست در اساس‌نامه شرکت ذکر شده و به تصویب سهامدارن برسد.
انواع سهام (سرمایه‌ای) از نظر نوع آورده :
در توضیح سهام سرمایه‌ای گفتیم که بسته به نوع آورده سهامداران سهام را می‌توان به دو نوع نقدی و غیرنقدی تقسیم کرد. این سهام از نظر حقوق صاحبان سهام هیچ تفاوتی با هم نداشته و در عمل سهام عادی به شمار می‌روند.
سهام نقدی
در صورتی که فردی در ازای آورده نقدی (پول) سهام شرکتی را خریداری کند، سهام نقدی به وی تعلق می‌گیرد. مفهوم این سهام به نوعی در مقابل مفهوم سهام غیر نقدی قرار می‌گیرد.
سهام غیر نقدی
برای دریافت سهام غیر نقدی خریدار به جای پرداخت پول می‌تواند با آورده‌های دیگر مثل زمین، املاک، خودرو، ماشین‌آلات، مواد اولیه و نظیر آن صاحب سهام شرکت شده و به نوعی در قعالیت‌های شرکت مشارکت نماید. آورده غیر نقدی باید توسط کارشناس رسمی وزارت دادگستری تعیین ارزش شده و گزارش آن در اختیار مجمع عمومی مؤسس قرار گیرد.
نکته! سهام با حق چند رأی و سهام مدیریتی از دیگر انواع سهام هستند. سهام مدیریتی در واقع تعداد مشخصی از سهام یک شرکت است که در ازای آن یک صندلی در هیئت مدیره به دارنده آن اختصاص می‌یابد. لذا سهام را می‌توان از نظر کنترل نسبت به اداره شرکت به دو دسته سهام خرد و سهام مدیریتی تقسیم نمود.
چکیده مطلب:
در این مقاله سعی کردیم که شما را با انواع سهام آشنا کنیم. همان‌طور که گفته شد سهام را می‌توان از جهات مختلف طبقه‌بندی کرد. اطلاع از این گونه اصطلاحات از این جهت که شما به عنوان سهامدار و فعال بازار سرمایه احتمالا با آن‌ها برخورد خواهید داشت، ضروری به نظر می‌رسد. یک سهام می‌تواند همزمان در چند مورد از تقسیم‌بندی‌های فوق قرار گیرد. در حال حاضر و با خرید سهام از طریق کارگزاری‌ها، به طور معمول سهام عادی، با نام، سرمایه‌ای، نقدی و خرد است که در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد.
۱ دیدگاه. شما هم نظر خود را بنویسید:
با سلام نحوه انتقال سهام بانک ملت